Większość z nas dużo sprawniej i chętniej posługuje się prawą ręką, nogą czy okiem. Dlaczego jedna strona ma być lepsza niż druga? Co sprawia, że część ludzi jest prawo- a część leworęcznych?
O tym, czy dziecko jest lewostronne – leworęczne, czy prawostronne – praworęczne czyli
o stronności (lateralizacji) przesądza większa sprawność wszystkich podwójnych narządów po tej samej stronie ciała, a więc nie tylko ręki, ale też nogi, oka, ucha. Leworęczność jest bowiem tylko jednym
z objawów przewagi jednej połowy ciała nad drugą.
Wyróżniamy różne typy lateralizacji:
- jednorodna – dominacja prawej ręki, nogi i oka lub lewej ręki, nogi i oka,
- niejednorodna – skrzyżowana, gdy dominuje np. lewe oko czy ucho oraz prawa ręka czy noga,
- nieustalona – słaba, występuje w przypadku braku dominacji poszczególnych narządów np. oburęczność, obuoczność, obunożność.
Niezależne jednak od tego, która strona ciała dominuje u dziecka, nie powinno się tego zmieniać na siłę. Jeśli więc twoja pociecha jest mańkutem, niech nim pozostanie. Warto mieć świadomość, że zmuszanie do posługiwania się prawą ręką może wpędzić dziecko w stres, poczucie winy
i niedowartościowanie, które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić u niego do zaburzeń emocjonalnych, lęku, kłopotów z koncentracją, a wreszcie problemów ze sprawnym czytaniem
i pisaniem. Wzmożonej czujności wymagają natomiast przypadki, kiedy dziecko posługujące się raz jedną, raz drugą ręką, żadnej z czynności nie wykonuje dobrze żadną z nich. W takich przypadkach podjęcie decyzji o ukierunkowaniu dziecka, którą ręką ma się posługiwać, warto podjąć wspólnie
z psychologiem, po przeprowadzeniu badań.
Jak zbadać lateralizację swojego dziecka?
Dzieci najwięcej umiejętności demonstrują bawiąc się. Zaproponuj swojemu dziecku różne zabawy angażujące wzrok, słuch, ruch i w tym czasie bacznie je obserwuj. Porównuj sprawność, szybkość i precyzję wykonywanych przez nie czynności. Każdą z obserwacji dokładnie zanotuj w pamięci.
Oto kilka przykładów zabaw: Narysuj na kartonie dwa koła. Poproś, by dziecko wycięło je raz jedną, raz drugą ręką. Patrz, którą najpierw sięgnęło po nożyczki. Oceń czas i jakość wyciętych kół.
- Gdy dziecko podrzuca piłkę w górę raz jedną, raz drugą ręką, patrz, którą rzuca i chwyta sprawniej. Poproś, by dziecko, raz jedną, raz drugą ręką, wkładało do butelki rozsypane koraliki. Zanotuj, którą najpierw sięgnęło po nie i którą sprawniej wkładało.
- Poproś, by przez zwinięty kawałek kartonu, jak przez lunetę, oglądało pokój i opowiadało, co widzi po kolei. Zanotuj, do którego oka przyłożyło rulon.
- Zasugeruj dziecku, by podejrzało przez dziurkę od klucza, co się dzieje w sąsiednim pomieszczeniu. Sprawdź, które oko przyłożyło do dziurki.
- Zaproponuj, by dziecko, stojąc na jednej nodze, udawało bociana. Zapamiętaj, na której stanęło.
- Daj dziecku piłkę i poproś, żeby strzelało ci gole. Zobacz, którą nogą kopie piłkę.
- Powiedz dziecku, by zadzwoniło np. do babci. Przyjrzyj się, do którego ucha przykłada słuchawkę.
- Podaj dziecku zegarek lub muszlę, niech posłucha cykania lub szumu. Zobacz, do którego ucha przyłoży przedmiot.
Trzeba mieć również świadomość, że lewostronność naszego dziecka może przysporzyć mu
w późniejszym czasie pewne trudności. Problemy leworęcznych, spowodowane są samym faktem pisania lewą ręką – nasze pismo dostosowane jest do wymagań osób praworęcznych – zawsze trzeba pisać od lewej do prawej. A kierunkiem naturalnym dla dzieci leworęcznych jest od prawej ku lewej. Dlatego podczas nauki pisania preferencja ta, stale daje o sobie znać: dzieci bardzo często, rysują szlaczki od strony prawej ku lewej i piszą tak wyrazy (szczególnie przy literach drukowanych), kreślą tak figury geometryczne. Mogą też w ten sposób odczytywać wyrazy, np.: „do” jako „od” i cyfry, np. 21 zamiast 12 – to znowu może w przyszłości powodować trudności w liczeniu. Posługują się też pismem zwierciadlanym (wyglądającym jak lustrzane odbicie).
Inne trudności dzieci leworęcznych:
- nauka czytania,
- błędy takie jak: statyczne odwracanie liter (p-b, d-b),
- wolne tempo pisania, pozostawanie w tyle za innymi dziećmi,
- niski poziom graficzny pisma,
- problemy emocjonalne (rozczarowanie, zniechęcenia, żal, smutek) – są jakby konsekwencją niepowodzeń dziecka na polu naukowym.
Dlatego bardzo ważne jest stworzenie odpowiedniej atmosfery wokół dziecka leworęcznego. Atmosfery akceptacji i zrozumienia ewentualnych trudności. Przed rodzicami leży także trudne zadanie zmotywowania dziecka do dodatkowej pracy – na ćwiczeniach rekompensacyjnych, czy dodatkowych w domu. Tylko wtedy niechęć dziecka do wszelkich zajęć graficznych może zostać przełamana. Z badań wynika, że osoby posługujące się lewą ręką są często obdarzone talentem plastycznym, muzycznym, czy matematycznym.
Do najbardziej znanych mańkutów należeli: Leonardo da Vinci, Michał Anioł Buonarotti, Rafael, Henri de Toulouse-Lautrec , Pablo Picasso, Ludwig van Beethoven, Niccolo Paganini, Robert Schumann, Albert Einstein.
Iwona Pawlicka
Bibliografia
Marta Bogdanowicz „Leworęczność u dzieci”, WsziP, Warszawa 1992.
